Fındıq uzunburnu (Curculio nucum) və ona qarşı mübarizə tədbirləri
2024-05-13 00:00:00
Təsviri: Fındıq uzunburnu qara rəngdə olub, üzəri sarımtıl pulcuqlarla örtülmüşdür, xortum və ayaqları qırmızımtıl-qonur rəngdədir. Zərərvericinin başı xortum şəklində irəliyə doğru uzanmışdır. Yetkin fərd 6-7 mm uzunluğundadır, incə və uzun xortuma sahibdir. Xortum dişi fərdlərdə bədəndən uzun, erkək fərdlərdə isə qısadır. Bığcıqları xortumun düz ortasında yerləşmişdir. Yumurtası ellipsvaridir, təzə qoyulan vaxt ağ rəngdə olur, sonra qonurlaşır. Sürfəsi ayaqsızdır, sarımtıldır, baş və döş buğumları qırmızı olur, axırıncı yaşda uzunluğu 10–15 mm-ə çatır. Pupu ağ rənglidir, uzunluğu 9 mm-dir.
Həyat tərzi: İqlim şəraitindən asılı olaraq yetkin fərdlərə mart ayında rast gəlinə bilər. May ayının əvvəllərindən etibarən yetkin fərdlərin pupdan çıxması prosesi daha da sürətlənir və çıxan yetkin fərdlər 16 dərəcədən aşağı temperaturda çox da aktiv olmurlar. May ayının sonlarına qədər yetkin fərdin pupdan çıxması prosesi başa çatır. Yetkin fərdlər temperatur 20 dərəcəyə çatana qədər uça bilmədiyi üçün eyni yerdə qalmalı və qidalanmalı olurlar. Uzun müddət qidalandıqdan sonra may ayının üçüncü ongünlüyündən etibarən zərərvericinin yetkin fərdləri cütləşir, bundan 6-8 gün sonra yumurta qoymağa başlayır. Bir dişi fərd təqribən 42 yumurta qoyur. Yumurta qoymaq üçün zərərverici xortumu ilə zərif meyvələrin qabıqlarını deşərək yumurtaqoyanı vasıtəsilə həmin deşiyə bir yumurta qoyur. Yumurtaların qoyulduğu meyvələrin qabığında 4-5 mm uzunluğunda qəhvəyi xətt müşahidə olunur. Rüşeymin inkişafı 8-10 gün çəkir, daha sonra sürfələr çıxmağa başlayir. Sürfə təxminən bir aya yaxın fındığın ləpəsilə qidalanır və inkişaf edir. Meyvənin içərisində qidalanan sürfələr meyvə içini tam yedikdən sonra qabıqda açdığı diametri 1,5-2,0 mm olan dəlikdən çıxaraq torpağa düşür. Sürfələr torpaqda hazırladıqları yuvada pupa çevrilirlər. Burada 1-3 il müddətində qala bilirlər. Torpağa daxil olan sürfələrin 18%-i bir ildən sonra, 75%-i ikinci, 7%-i isə üçüncü ildə yetkinləşir. Soyuq hava şəraiti yetkin fərdlərin pupdan çıxma müddətini artırır. Yetkin fərdin ömrü təxminən üç aydır.
Fındıq uzunburnu ildə bir nəsil verir. Ölkəmizdə fındıq əkilən əksər rayonlarda qeyd edilən zərərvericiyə rast gəlinir. Fındıq uzunburnu həm meyvələrlə qidalanaraq, həm də yumurtalarını qoyaraq onlara zərər vurur. Yetkin fərd fındıq meyvəsinin qabığını xortumunun ucundakı deşici-sorucu ağız aparatı ilə deşərək qabığın içindəki möhtəviyyatla qidalanır. Yetkin fərd tərəfindən zərər vurulan meyvələrin qabığının altındakı yumşaq hissələr zaman keçdikdə xarab olaraq sarı rəng alır. Sonradan bu rəng meyvənin qabığının üstündə də görünür. Meyvənin içi boşaldığına görə qabığında çöküntülər əmələ gəlməyə başlayır. Əgər meyvə normal iriliyə çatdıqdan sonra zərər görərsə bu halda meyvənin içi qaralır və qabıqda əmələgələn çatlardan kənara qara maye axır. Bir yetkin fərd orta hesabla 80 meyvəyə zərər vura bilir. Fındıq uzunburnu fındıqla yanaşı alma, armud, albalı, muşmula və bir çox digər bitkilərlə də qidalana bilir.
Mübarizə tədbirləri
Mexaniki mübarizə: Bitki gövdəsinin ətrafında torpağın qazılaraq qarışdırılması zərərvericinin sıxlığını azaltmağa kömək edə bilər, lakin bu zaman bitkinin kökünə zərər vurmamaq üçün diqqətli olmaq lazımdır.
Kimyəvi mübarizə: Fındıq bağlarında meyvələrin yarıdan çoxu 3-4 mm-lik ölçüyə çatdığı zaman zərərvericinin sıxlığını müəyyənləşdirmək məqsədilə monitorinqlər aparmaq lazımdır. Bu məqsədlə təxminən aprel ayının sonlarından etibarən 3.0x3.5 m ölçüsündə örtükdən (parça) istifadə edərək təxminən 0,1-1 ha-lıq ərazidə 10 nöqtədə ağaclar silkələnməlidir. 10 nöqtədə 2 və daha çox yetkin fərd aşkar edilərsə, bu halda kimyəvi mübarizə aparılmalıdır. Sahə böyüdükcə müşahidə nöqtələrinin sayı artırılmalıdır. Mübarizə tədbirləri səhər tezdən və ya axşam saatlarında sakit, küləksiz və yağışsız havada həyata keçirilməlidir. Zərərvericinin sıxlığı yüksək olan yerlərdə yetkin fərdin yumurta qoyaraq bitkini daha çox zədələməsinin qarşısını almaq üçün fərdlərin cütləşmə dövrü ərzində (mayın sonu-iyunun əvvəli) ikinci dəfə dərmanlama aparmaq olar.
Kimyəvi mübarizədə aşağıdakı dərmanlardan istifadə edilə bilər:
Təsiredici maddə |
Norması |
Son dərmanlama ilə məhsul yığımı arasındakı müddət |
150 g/l Indoxacarb methyl |
450 ml / ha |
14 gün |
150 g/l Indoxacarb |
450 ml / ha |
14 gün |
100 g/l Alphacypermethrin |
400 ml / ha |
14 gün |
% 25 Thiamethoxam |
100-200 qr /ha (10 qr / 100 l su) |
7 gün |
150 g/l Thiacloprid + 20 g/l Delta- methrin |
250 ml / ha |
21 gün |
100 g/l Zeta cypermethrin(EW) |
200 ml / ha |
7 gün |
Spinosad 480 g/l |
150 ml / ha |
3 gün |
Lambda Cyhalothrin 50 g/l |
500 ml / ha |
7 gün |
Xəbərlər
Bölgələrdə heyvanların identifikasiyası ilə bağlı müşavirələr davam edir
Quba rayonunda heyvanların identifikasiyası ilə bağlı müşavirə keçirilib
Nazir Məcnun Məmmədovun Zaqatalada vətəndaş qəbulunun vaxtı dəyişdirilib
Aqrar Xidmətlər Agentliyinin əməkdaşları beynəlxalq forumda iştirak edib
Avropa İttifaqı nəşrində “Ağalı ağıllı kənd” haqqında məqalə dərc olunub
QARAMALIN FRANSAİELOZ XƏSTƏLİYİNDƏN QORUNMASINA DAİR FERMERLƏRƏ MƏSLƏHƏT
Quba rayonunda epizootiya əleyhinə profilaktik tədbirlər davam etdirilir
Qoyun və keçilərin nayrobi xəstəliyindən qorunması – Fermerlərə məsləhət
Aqrar Xidmətlər Agentliyi Həmkarlar İttifaqı Komitəsi müsabiqə elan edib
Çəyirtkəkimilərə qarşı mübarizə tədbirlərinə hazırlıqlar davam etdirilir
Oğuz rayonunda heyvanlar arasında profilaktiki tədbirlər davam etdirilir
Toxum və ting istehsalçılarına subsidiyanın verilməsi prosesi yekunlaşıb
Xaçmazda cari ilin epizootiya əleyhinə profilaktik tədbirləri yekunlaşır